Prijs en rendement van een obligatie

Hoe wordt de prijs van een obligatie bepaald ? Hoe komt het dat de prijs van een obligatie fluctueert ? De prijs van een obligatie en dus ook zijn actuarieel rendement wordt door verschillende elementen bepaald. De voornaamste zijn :

De marktrente en de coupon Indien een bepaalde obligatie een coupon biedt die merkelijk boven de huidige marktrente ligt, zal die obligatie duur geprijsd zijn. Immers, wie wil niet beleggen in een obligatie die 10% coupon betaalt, terwijl de marktrente momenteel slechts 3% bedraagt ? De obligatie zal dus duurder worden (de prijs zal dus stijgen, en het actuariëel rendement zal dalen) naarmate de marktrente daalt. De obligatiekoers zal dan ook dalen (het actuariëel rendement zal stijgen) als de marktrentevoet gaat stijgen.

De resterende looptijd van de obligatie In tegenstelling tot een aandelenkoers, kan een obligatiekoers nooit onbeperkt stijgen. Dit komt omdat elke obligatie een eindvervaldag heeft, waarop de obligatie aan haar nominale waarde (vaak 100%) wordt terugbetaald. Hoe dichter men bij de eindvervaldag komt (waar de obligatie per definitie wordt terugbetaald aan 100%) hoe beperkter vanzelfsprekend de hausse en het baisse-potentieel. Een kortlopende obligatie zal dus steeds minder fluctueren dan een langlopende obligatie.

De kwaliteit van de emittent Indien u de keuze zou hebben om te beleggen in twee identieke obligaties : één die is uitgegeven door een zéér solvabele multinational, en een andere door een onderneming die in financiële problemen zit, zal u vanzelfsprekend voor de meest solvabele emittent kiezen. Deze obligatie zal dan ook duurder zijn dan dezelfde obligatie die door de financiëel zwakke onderneming werd uitgegeven. Anders gesteld : het actuarieel rendement van de zwakke emittent zal hoger zijn dat die van een sterke emittent. Het extra-rendement dat u kan verkrijgen door in een minder solvabele obligatie te beleggen kan u dus gerust als "bibbergeld" beschouwen. Indien u een obligatie in portefeuille hebt waarvan de rating (die een goede maatstaf is voor de solvabiliteit van de emittent) opeens verbetert (bvb. Standard & Poors verhoogt de rating van A naar AA), dan zal dit tot een stijging van de obligatieprijs en dus tevens tot een daling van het actuariële rendement leiden.

Wat is het verschil tussen (actuarieel) rendement en coupon ? De coupon van een obligatie wordt bij de emissie vastgelegd en blijft in principe geldig gedurende de ganse looptijd van de obligatie. Zelfs voor obligaties met een vlottende coupon, zijn de couponmodaliteiten vastgelegd. Het actuariële van de obligatie blijft echter niet constant. Naarmate de prijs van de obligatie stijgt of daalt, zal het actuariële rendement dalen of stijgen. De prijs van een obligatie verloopt steeds tegengesteld met het actuarieel rendement van de obligatie.

Voorbeeld : Een obligatie heeft de volgende karakteristieken : Looptijd : 7 jaar Coupon : 4.50% Indien de prijs van deze obligatie 100% bedraagt, bedraagt het actuariële rendement eveneens 4.50%. Stel dat de prijs van de obligatie stijgt tot 101.25%, dan zal het actuariële rendement dalen tot 4.29%. Een belegger die deze obligatie aan 101.25% koopt zal nog wel de 4.50% coupon ontvangen, maar aangezien hij de obligatie duurder heeft aangekocht (101.25%) dan de prijs waartegen hij binnen 7 jaar zal worden terugbetaald (100.00%), is zijn actuarieel rendement slechts 4.29%.

Wat is het verschil tussen de "marktrente" en het "actuarieel rendement" ? De "marktrente" is het huidige rendement die van toepassing is op een gestandardiseerd referentie-renteproduct. De marktrente wordt steeds aangeduid voor een welbepaalde looptijd, bvb. 1 maand, 1 jaar, 3 jaar, 5 jaar etc... Veelal worden de overheidsobligaties of de interbancaire renteproducten (zoals Swaps) als referentie genomen. Men gaat er immers van uit dat deze producten geen enkel (overheidsobligaties) of slechts een zeer klein (interbancaire swaps) kredietrisico inhouden. De marktrente is dus de huidige rentevoet op overheidsobligaties of swaps. Deze marktrente is permanent in beweging. De korte-termijn marktrente (1 dag tot 1 jaar) wordt hoofdzakelijk bepaald door het beleid van de Centrale Banken, terwijl de lange termijn marktrente eerder de afspiegeling is van het macro-economisch klimaat. Zo zal in een recessie de lange-termijnrente vaak dalen, terwijl die in periodes van hoogconjunctuur sterk kan oplopen. Het actuariële rendement is het rendement die een belegger behaalt indien hij een obligatie tegen een welbepaalde prijs aankoopt en tot aan de eindvervaldag bijhoudt. Een belegger die dezelfde obligatie één uur later tegen een hogere prijs koopt, zal een op dezelfde obligatie een lager actuarieel rendement halen. Nu is het zo dat de marktrente en het (actuarieel) rendement op obligaties zeer sterk met elkaar verbonden zijn. Dit betekent dat wanneer de marktrente stijgt, de (actuariële) obligatierendementen eveneens stijgen. Vaak gebeurt dit in ongeveer dezelfde proporties. Hetzelfde fenomeen speelt zich af bij dalende marktrentes : dan dalen de obligatierendementen eveneens. Voorbeeld : De marktrente op 5 jaar (overheidsobligaties) bedraagt 4.25% Het actuarieel rendement op een 5 jarige obligatie van Ford Motor Company bedraagt 6.75% Welnu, stel dat de marktrente op 5 jaar begint te dalen van 4.25% tot 4.00%, dan zal het obligatierendement van de Ford obligatie eveneens met ongeveer 0.25% dalen : van 6.75% tot 6.50%. Aangezien dalende rendementen steeds gepaard gaan met stijgende obligatieprijzen, zal de Ford-obligatie dus in waarde stijgen. Het is dus voor een obligatiebelegger essentieel dat hij de evolutie van de marktrente op de voet volgt.

Wat is het verband tussen het actuarieel rendement en de prijs van een obligatie ? Het actuarieel rendement en de prijs van een obligatie zijn met elkaar verbonden, maar dan wel in omgekeerde zin. Als de prijs van een obligatie stijgt, daalt zijn actuarieel rendement. Een dalende obligatieprijs impliceert dat zijn actuarieel rendement stijgt. Het exacte verband wordt bepaald door (ingewikkelde) formules uit de financiële wiskunde. Gebruikers van Excel kunnen het actuarieel rendement van een obligatie berekenen via de functie "Yield" en de prijs via de functie "Price".

Wat betekent YTM ? YTM is de afkorting voor Yield to Maturity. De bijbehorende grafiek geeft dus het verloop van het actuariële rendement van deze obligatie weer.

Wat zijn verlopen interesten en wie moet ze aan wie betalen ? Met uitzondering van zero-coupon obligaties, betalen alle obligaties een periodieke (vaak jaarlijkse) coupon aan de belegger. Deze interestbetaling gebeurt bij een jaarlijkse coupon slechts op één dag per jaar, nl op de coupondatum. Indien u een obligatie bezit die u wenst te verkopen daags voor hij zijn coupon uitbetaalt, zal u een pro-rata coupon worden uitbetaald. U zal dan 364/365 van de coupon ontvangen. Dit wordt de verlopen (of vervallen) interest genoemd. De koper van de obligatie zal deze verlopen interesten moeten betalen. Op de coupondatum zal die koper dan echter wel de volle coupon ontvangen. Anders gesteld: de verkoper ontvangt een pro-rata coupon voor de periode die loopt vanaf de datum waarop de laatste coupon werd uitbetaald tot en met de datum waarop hij zijn obligatie verkoopt. Het is steeds de koper van de obligatie die dit bedrag aan verlopen interesten dient te betalen aan de verkoper van de obligatie. Hier schuilt dus een essentieel verschil met de dividendbetaling van een aandeel : de belegger die daags voor de dividenddatum zijn aandeel verkoopt, zal geen enkel dividend ontvangen. De koper van een aandeel zal ook nooit de verkoper moeten vergoeden voor een pro-rata deel van het dividend waar de verkoper nog recht zou op menen te hebben. Als obligatiebelegger hoeft u dan ook nooit te wachten op de coupondatum alvorens uw obligatie te verkopen. U wordt steeds betaald voor de interesten die verlopen zijn en waar u recht op had.